Kerst met Kunst in de Keuken – Gastronomische stillevens en Maastrichts Aardewerk

Vanaf zondag 20 november 2016 is Museum Land van Valkenburg al ondergedompeld in kerstsfeer, en dit blijft zo tot 15 januari 2017. Het thema is dit jaar ‘Kerst met kunst in de keuken’. De grote museumzaal is gevuld met appetijtelijke stillevens uit de kunstcollectie van Henk Hoogakker uit Weert, een verzamelaar én hobbykok met passie voor streekgastronomie. Tijdens de opening combineert hij, enthousiast verhalend, zijn schilderijen, de gastronomische kunst op het bord en de mooi gedekte tafel met een deskundige toelichting. Hij laat een nieuwe kunstbeleving ontstaan waar gasten, spreker, kok, schilderijen, gerechten en wijnen deel van zijn: ‘Eat art’.

In de Charles Eyckzaal hangen schilderijen van de Maastrichtse kunstschilder Alex de Vrede, die ook met eten en drinken te maken hebben, in een ‘magisch’ realistische stijl. Alex de Vrede werd in zijn werk geïnspireerd door Carel Willink en Dick Ket. De schilder plaatst zijn voorwerpen in de ruimte: zijn schilderijen lopen als het ware door in de wand waarop ze hangen.
Om de sfeer te verhogen staan in beide museumzalen tafels, gedekt met Maastrichts Aardewerk. Er is een tafel met een 12-delig servies ‘Empire’ uit de twintiger jaren en een tafel gedekt met een servies ‘Wellington’ uit de tweede helft van de 19e eeuw. Op een andere tafel prijkt kleurrijk ‘Potiche’. Op de dagelijkse gedekte tafel staat Boerenbont, dat in de vorige eeuw populair was. In vitrines staan bijzondere koffieserviezen en kinderserviesjes uitgestald. Alles is afkomstig uit particuliere collecties en uit de collectie van Continium in Kerkrade. De kerstexpositie wordt feestelijk geopend door boeiende inleidingen, vergezeld van culinaire hapjes.

Kunst in de Keuken

In de grote zaal staat het gastronomisch stilleven, op de muur of op tafel, centraal. Henk Hoogakker, kunstverzamelaar, fervent lid van de slow-food beweging en zeer betrokken bij streekgebonden gerechten, heeft een collectie gastronomische stillevens opgebouwd. Ze zijn geschilderd door Nederlandse en Belgische kunstenaars in de periode 1900 tot nu. Henk treedt op als verbinder van culinaire genoegens en kunstzinnige stillevens. Zijn aandachtspunten zijn de schilderijen, de gastronomische kunst op het bord, de mooi gedekte tafel én de deskundige toelichting. Al pratend laat hij een nieuw totaal kunstwerk ontstaan. Dat is zijn ‘Kunst in de keuken’, die gaat over de fascinatie van mensen, de kunst van het eten en kunst op de muur en het bord. Hij licht zijn bevlogenheid graag toe terwijl aanwezigen genieten van streekproducten.

Limburgse stroop Cultureel Erfgoed

Hoogakker is ook coördinator van het ‘Slow Food Presidium Traditionele / Ambachtelijke Limburgse Stroop’, dat zich inzet om het stroop stoken van fruit uit kleinschalige hoogstamrassen in Limburg in ere te houden. Het stroop stoken is vorig jaar beloond met plaatsing op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. “Dit is een vorm van erkenning. Zo behoudt de Limburgse stroop niet alleen zijn terechte plaats in de Euregionale keuken, maar werken we ook aan het behoud van de hoogstamboomgaarden, zo kenmerkend voor ons Zuid-Limburgs landschap.” meent Henk Hoogakker.

Alex de Vrede

In het werk van Alex de Vrede uit Maastricht (1944) in de andere museumzaal, speelt het licht een belangrijke rol. Als docent tekenen werkte hij aanvankelijk veel met kunstlicht omdat hij na zijn werk nog ’s avonds wilde schilderen. Dat hoeft in deze levensfase niet meer, maar hij is er na al die jaren aan gewend geraakt en schildert graag op elk uur van de dag. Maar Alex de Vrede schildert niet alleen, hij neemt ook de zaag ter hand, ondanks tegenwerking van collega kunstenaars indertijd die dat niet konden waarderen. Hij zette zijn ideeën door omdat dit helemaal aansloot bij zijn beleving om dingen buiten gebruikelijke kaders te plaatsen. Zo ontstond de mogelijkheid om voorwerpen ruimer te schilderen dan in een rechthoekig schilderij. Zijn schilderijen lopen als het ware door in de wand waarop ze hangen. Alex de Vrede exposeert veel in Amsterdam en ook in het buitenland. In Limburg was zijn werk tot nu toe zelden te zien.

Maastrichts aardewerk

De tentoonstelling ‘Maastrichts aardewerk’ maakt deel uit van de tentoonstelling ‘Kerst met Kunst in de Keuken’. Te zien zijn gedekte tafels met Maastrichts aardewerk. Het aardewerk werd vanaf 1836 op industriële wijze in Maastricht vervaardigd in de aardewerkfabriek van Petrus Regout, eerst onversierd later ook bedrukt aardewerk. De meeste modellen en drukdecors werden ingevoerd uit Engeland, waardoor Engels en Maastrichts aardewerk aanvankelijk nogal op elkaar leken. Dat geldt niet voor het handbeschilderde boerenbont dat tot de sluiting van de fabriek in 1969 aan de Boschstraat werd geproduceerd. Sinds 1899 heette de onderneming van Petrus Regout en zijn zonen De Sphinx v/h Petrus Regout & Co. met de bekende sfinx als logo. Het bedrijf had veel – later bekend geworden – ontwerpers in dienst onder wie Willem Rozendaal, Charles Vos en Edmond Bellefroid.

In 1863 werd met Belgisch kapitaal de Société Céramique opgericht. Aanvankelijk een geduchte concurrent van Regout, tot beide bedrijven in 1958 fuseerden en als Sphinx-Céramique verder gingen.

In totaal zijn er zo’n tien fabrieken en fabriekjes in Maastricht actief geweest zoals bijv. de aardewerkfabriek van N.A. Bosch (1853-1866). MOSA werd opgericht in 1883 en bleef het langst actief met de vervaardiging van hotelporselein tot 1996. In de jaren zestig daalde de belangstelling voor het huishoudelijk aardewerk, in 1969 stopte de productie. In de jaren daarna werd Maastrichts aardewerk een geliefd verzamelobject. Vanuit de nog steeds bestaande Vereniging Maastrichts Aardewerk worden markten en beurzen georganiseerd, die veel belangstelling trekken en de herinnering en het aardewerk levend houden.

Gedekte tafels

Op met bloemen versierde gedekte tafels staat een servies voor ‘zon- en feestdagen’ met een Art Deco vormgeving en decor ‘Empire’ (1910-1920) en een servies met decor ‘Potiche’ (1880-1940). Dit is een voorbeeld van ‘chinoiserie’ aardewerk, deels gedrukt en deels met de hand ingekleurd, met motieven ontleend aan het kostbare Chinese porselein. Dit soort aardewerk speelde in op de behoefte van de rijk geworden middenklasse die het echte Chinese porselein te duur vond.

Een ander servies met decor ‘Flora’ (1879-1955) werd door Regout deels ook voor het toenmalige Nederlands Indië gemaakt, herkenbaar aan de in het Javaans gestelde tekst op de achterzijde (logo) en schalen, niet voor Hollandse aardappels maar voor Javaanse rijst.

Het tentoongestelde ‘Wellington’ servies is tussen 1860-1915 vervaardigd door de Société Céramique en heeft, zoals veel ontwerpen van dit bedrijf, een frivoler uitstraling. Het ‘Boerenbont’ op een andere tafel, is het langst in talloze varianten geproduceerd. In vitrines staan nog meer ontwerpen en ook kinderserviesjes tentoongesteld.

De expositie wordt geopend op zondag 20 november 15.00 u