Museum Valkenburg presenteert van 29 mei tot en met 3 juli 2022 de expositie ‘De Gemeenschap – ‘Influencers’ van 100 jaar geleden’. De Gemeenschap was een groep jonge, kritische intellectuelen en kunstenaars die ‘viraal’ ging in het begin van de twintigste eeuw. Bekende namen als Jan Engelman, Gerrit Rietveld, J.J. Voskuil, Leo Gestel en Ossip Zadkine maakten deel uit van deze groep die verbonden was met Nederlandse en Europese netwerken. Ze maakten onder andere het gelijknamige tijdschrift (1925-1941) en startten een uitgeverij waarbij ze wilden getuigen van hun kritische en vernieuwende opvattingen in een tijd van chaos, vlak na de Eerste Wereldoorlog. Het eerste nummer van het tijdschrift De Gemeenschap verscheen in januari 1925 en veroorzaakte reuring binnen het (katholieke) establishment. Ook Limburgse kunstenaars zoals Charles Eyck, Henri Jonas, Joep Nicolas en Charles Nypels verleenden hun medewerking aan het tijdschrift. In oktober 1941 werd het maandblad verboden door de Duitse bezetter.

Opvallend

De Gemeenschap had bij de start als uitgangspunt twee – voor die tijd – gedurfde motto’s gekozen:  ‘Om hart en vurigheid’ en ‘De waarheid hooger dan de leus’. Gastcurator Ad Oomen licht toe “ de gangmakers waren jonge twintigers. Zij gingen met veel lef aan de gang en kregen het tijdschrift van de grond. Opvallend qua inhoud en qua vormgeving. Onafhankelijk van de zuil van kerk en RK Staatspartij. Het tijdschrift bood c.q. bemoeide zich met cultuur, literatuur, muziek, beeldende kunst, maatschappij, kerk en politiek”.

Albert Kuyle

Een van de oprichters was de later in opspraak geraakte schrijver en dichter Albert Kuyle, pseudoniem voor Louis Maria Albertus Kuitenbrouwer. Albert Kuyle was jong, intelligent, gedreven, inventief maar veranderde in de loop van de tijd van breed georiënteerd naar radicaal, van gedreven naar fanatiek, van open oog naar verblind. Tegenwoordig maken we hetzelfde mee met sommige ‘influencers’. Kuyle en een aantal sympathisanten scheidden zich in 1933 af en richtten het concurrerende tijdschrift ‘De Nieuwe Gemeenschap’ op.

Gideonsbende

Standplaats van de redactie was Utrecht. De zich Gideonsbende noemende groep had intensief contact met de Maastrichtse groep kunstenaars ‘Bende van de Suisse’ , genoemd naar het gelijknamige café aan het Vrijthof in Maastricht. Samen waren ze verantwoordelijk voor het speciale Zuid-Limburgnummer van De Gemeenschap dat in 1930 verscheen. Hierin aandacht voor Limburgse schrijvers (Pierre Kemp, Math. Kemp, Frans Erens, Vic Reinders, e.a.),  beeldende kunstenaars (talloze reproducties van werk van Joep Nicolas, Henri Jonas, Charles Eyck, Hub Levigne) en architecten (Alfons Boosten, Jos. Wielders).

Objecten

In de tentoonstelling zijn diverse objecten te zien die door leden van De Gemeenschap speciaal voor het tijdschrift werden ontworpen. Zo werd het logo ontworpen door de bekende architect Gerrit Rietveld en maakte de Limburgse kunstenaar Henri Jonas de omslag van het eerste nummer. “In de tentoonstelling in Museum Valkenburg wilde ik voorwerpen – waaronder omslagen en foto’s –  laten zien die getuigen van de vernieuwende, veelzijdige typografische vormgeving:  modern, expressionistisch, Nieuwe Zakelijkheid, nieuwe fotografie, nieuwe lettertypen. Daarbij is sprake van een grote variatie” aldus Ad Oomen.