25 juni – 27 augustus 2017

In Museum Land van Valkenburg is vanaf 25 juni een expositie te zien van het oeuvre van dichter/schrijver Leo Herberghs en tekeningen van graficus Peter Bertus. Het tweetal werkte nauw samen in de jaren 60/70 van de vorige eeuw. Leo Herberghs – in dienst van het Limburgs Dagblad, later van De Nieuwe Limburger – liet zijn poëtische geest in de Limburgse natuur de vrije loop. Peter Bertus illustreerde zijn verhalen.

Leo Herberghs (1924) begon als journalist bij het Limburgs Dagblad. Maar jagen op nieuws was niet zijn ding. “Ik was daar heel slecht in, had totaal geen idee van het harde nieuws. Gelukkig was er in die tijd ook plaats voor het zachte nieuws in de krant.” Leo Herberghs ging rubrieken schrijven over wat mensen dagelijks meemaakten. Graficus Peter Bertus was een van de vaste illustratoren van de columns in De Limburger. Het tweetal voelde elkaar aan. “We waren soulmates,” zegt Peter Bertus. “Leo kon inzoomen op een grassprietje; hij stelde belang in iets waar anderen aan voorbij gingen. Dat doen schilders ook als zij landschappen schilderen. Ik mocht zijn verhalen in tekeningen weergeven.“
Niet voor het grote publiek
Leo Herberghs hoopt 21 juli 2017 93 jaar te worden. Bijzonder voor iemand die in zijn jeugd zeven jaar wegens tbc in het toenmalige sanatorium Hornerheide verbleef. Leo was daar in gezelschap van andere dichters/auteurs zoals Hans Berghuis en Otto van Loo. “Tegenwoordig worden mensen nu eenmaal ouder,” meent hij met zijn bekende bescheidenheid. “Niet roken, niet drinken. En elke dag wandelen natuurlijk. Dan kun je het wel een tijdje volhouden.”

Op hoge leeftijd is Leo nog elke dag bezig met schrijven. “Maar lezen is niet meer van deze tijd,” meent hij spijtig. “Mensen bezoeken liever cafés. Voetbal is de nieuwe godsdienst. Het is in deze tijd moeilijk om aandacht te vragen voor gedichten.”

Voor zijn oeuvre werd Leo Ridder in de Orde van Oranje Nassau. In 2010 is hij benoemd tot ‘Limburger van Verdienste’. Een eer die ook de voetballer Mark van Bommel ten deel is gevallen. “Een voetballer bereikt het grote publiek; die eer is mij als dichter niet ten deel gevallen. Schrijven is werken in de zijlijn. Maar ik maal daar niet om.”
‘portret Leo Herberghs door Peter Baltus’

Teksten uitgehakt in steen

Toch is zijn werk op vele manieren onder het grote publiek verspreid. Zijn poëzie is vertaald in verschillende talen. In Heerlen ligt een poëtische zwerfkei met teksten van Leo Herberghs. In Maastricht is de gevel van het Conservatorium met een gedicht van Leo opgesierd. “Mooi, maar poëzie is toch eigenlijk iets van stilte. Van grote stilte. Het pad is me liever dan de grote weg. Ik vind alles wat ik zoek, in het Limburgse landschap. Bomen zijn mijn inspiratie. Een boom kan je kameraad zijn, je metgezel. Ik vind bomen de mooiste schepselen op aarde. Hopelijk heb ik mensen plezier gedaan met mijn verhalen en gedichten. Maar ik denk niet dat ik echt iets betekend heb voor de maatschappij. Ik heb vooral veel gewandeld.”

Zielsverwanten

De dichter en de schilder. “We waren zielsverwanten,” zegt Peter Bertus, die Leo jarenlang vergezelde op zijn wandelingen. In 1977 kreeg hij het verzoek tekeningen te maken bij de verhalen van Leo Herberghs. “Graag natuurlijk. Ik was net vader geworden en kreeg een aanbieding voor vast werk. Honorarium 10 gulden per tekening. Dat was wat. Nu zou je het laag vinden, maar mijn naam kwam in de krant. Ik kreeg contacten. Ook redacteuren zoals Sjef Kusters, Jos Stijfs en anderen kwamen van lieverlee met opdrachten bij hun verhalen. De meeste kreeg ik van Jan Hendriks. Hij noemde me “Maestro”. Jan verstond de kunst om me helemaal in te pakken met een vergulde strik er om heen. Dan ging ik als een koning naar buiten, met een opdracht voor een tekening die gisteren klaar had moeten zijn.”

Bij de tweede serie van Leo Herberghs – ‘De mensen van vroeger’ – kreeg Peter 25 gulden per tekening. “We doken de archieven in; we gingen samen op stap. Soms bedacht Leo iets bijzonders. Zo volgden we eens de Romeinse weg: een heirbaan dwars door Zuid-Limburg. De oorspronkelijke route ging door velden, via zandwegen en soms een autoweg, tot aan de Zinselbeek. Leo hield net zo lang vol tot hij een verhaal had en ik een tekening.”

Hiernamaals

Leo maakte ooit een serie over bekende mannen in Limburg, onder wie de Prins Bisschop van Luik. Maar in het archief zat alleen een klein onduidelijk portretje… “Geen nood,” meende Peter. “Ik heb de rest erbij gefantaseerd. Niemand wist tenslotte hoe die man er uit had gezien.”

Ook Peter Bertus is nog steeds actief. Zijn werk is te zien op zijn website www.peterbertus.nl. Met Leo wandelt hij niet meer, al blijft hun samenwerking een dierbare herinnering.

Dat geldt ook voor Leo Herberghs, die zich voorbereidt op zijn 93e verjaardag. “Ik blijf gedichten schrijven. Ik blijf gedichten en boeken van anderen lezen. Ik kan geen boekhandel passeren zonder naar binnen te gaan. Maar ja, ik voorzie voor mezelf een toekomst zonder boeken hè? Want als je dood bent, kun je niet meer lezen. Hoewel ik me vaak afvraag: zouden er boeken zijn in de hemel? In de hel verbranden ze; dat lijkt me logisch. Maar in de hemel worden ze misschien door een vriendelijk licht beschenen. Ik heb het in mijn gedichten tegenwoordig vaak over de dood. Het hiernamaals bestaat natuurlijk niet. Daar kan ik mij niets bij voorstellen. Hoewel het fijn zou zijn als ik later verder zou kunnen schrijven. Met een gouden pennetje misschien.”