Museum Valkenburg werd 70 jaar geleden opgericht en had verschillende namen en locaties maar al die tijd maar één doel: de geschiedenis van Valkenburg vastleggen en tentoonstellen.

Valkenburg kent een rijke geschiedenis, die teruggaat tot de vuursteentijd. In de 19e eeuw worden er archeologische vermeldingen gedaan van Romeinse en Middeleeuwse vondsten. Vooral Pastoor Habets en Th. Dorren hebben hierin belangrijk werk verricht.

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog is er meer oog voor het conserveren van de oudheid. Enkele bekende Valkenburgers, waaronder pastoor Welters, de heren v.d. Voort, Crolla, Stevens en Caselli nemen het initiatief voor een museum in 1948 en op 10 juni 1951 is de opening van het steekmuseum “Land van Valkenburg”. In kasteel Den Halder werden 2 zalen ingericht met historische en archeologische vondsten, werken uit de Guasco familie en een indrukwekkend verzameling fossielen, gesteenten-en vuurstenen werktuigen.

Al snel blijkt het gebouw te klein. In 1969 krijgt het streekmuseum een nieuw onderkomen, in het “Oud Sjtadhoes”, het voormalig Stadhuis en Postkantoor aan de Grotestraat. Het karakteristieke pand in Jugendstil is herbouwd in 1901 en is ontworpen door J.H.C. Kröner uit Amsterdam. Het oorspronkelijke pand is in 1734 verheven tot landhuis. Later werd er recht gesproken. Tijdens de Franse tijd, rond 1800, werd het als ‘Maison communale’ (gemeentehuis) gebruikt en daarna ‘Maison de Ville’ (stadhuis). Het museum had in het nieuwe pand een oude apotheek, een Schutterskamer, de Guasco- stijl kamer en veel aandacht voor vakwerkbouw en ambachten. De grotere vertrekken zijn bedoeld voor kunsttentoonstellingen.

In 1991 wordt het museum uitgebreid met de grote zaal. Nog steeds is het uitgangspunt dat “Valkenburg het aan zichzelf en het nageslacht verplicht is zijn cultuurschatten en resten uit het roemrijke verleden te bewaren om dit vergaarde aan de buitenwereld te tonen“. De vaste collectie breidde uit. Naast historische voorwerpen en vondsten uit de Romeinse tijd en uit de Kasteelruïne, was er een uitgebreide collectie devotionalia te zien. Diverse werken van Charles Eyck werden in een aparte zaal getoond. In de vier beschikbare zalen zijn sindsdien een groot aantal exposities gehouden op gebied van (regionale) schilderkunst, beelden, fotografie, tekeningen en veel meer.

In 2018 is op de Middenverdieping de historische en archeologische afdelingen nieuw leven ingeblazen. In een “Reis door de Tijd” wordt het verhaal verteld van Valkenburg; van het ontstaan van de omgeving en de daarbij behorende bewoning met de vuursteenmijntjes, aandacht voor de Romeinse tijd en de Middeleeuwen met het kasteel. Met aansluitend het thema dat nu nog actueel is in Valkenburg: het Toerisme.

In juli 2021 werd het museum hard geraakt door de watersnoodramp in Valkenburg. Het museum had veel waterschade opgelopen en was een hele tijd dicht. De begane grond is hersteld en er kunnen in maart 2022 weer volop tentoonstellingen worden gehouden.